Panik atak birdən və mütəmadi olaraq panik və ya qorxu hissinin doğurduğu narahatlıqdır.

Demək olar ki, hər kəs müəyyən vaxtlarda narahatlıq və çaxnaşma ilə qarşılaşa bilər. Bu hiss gərgin, stressli və ya təhlükəli vəziyyətlərə təbii reaksiyadır.
Bununla birlikdə panik atak xəstəliyindən əziyyət çəkən insan üçün narahatlıq, stress hisləri həm müntəzəm, həm də heç bir səbəb olmadan baş verə bilər.

Uşaqlarda Panik Atak

Panik pozğunluğu gənc uşaqlara nisbətən yeniyetmələrdə və gənclərdə daha çox rast gəlinir. Ancaq çaxnaşma hücumları ilə mübarizə, xüsusilə uşaqlar və gənclər üçün çətin bir təcrübə ola bilər.
Şiddətli panik pozğunluğu onların inkişafına və öyrənməsinə təsir göstərə bilər. Panik atak əlamətləri olam uşaqlar mütləq bir həkimə aparılmalıdır.
Həkim uşağın xəstəlik tarixçəsini nəzərdən keçirəcək və simptomların fiziki səbəblərinin olub-olmadığını öyrənmək üçün hərtərəfli fiziki müayinə keçirəcək.
Uşaqlarda panik ataklara səbəb olan şeyləri müəyyənləşdirməyə kömək etmək üçün digər narahatlıq pozğunluqlarının da yoxlanılmasına ehtiyac ola bilər, buna görə ümumi fiziki müayinədən sonra lazım olduqda əlavə qiymətləndirmə və müalicə üçün uyğun bir mütəxəssisə müraciət etmək olar.

Səbəbləri:
Bir çox zehni xəstəlikdə olduğu kimi, panik atakın da dəqiq səbəbi tam olaraq aydın deyil. Bununla birlikdə, vəziyyətin kədər, və ya beyindəki balanssızlıq və ya buna bənzər amillər – həyatda travmalar və yaxud da çox stresli bir dövrlə əlaqəli olduğu düşünülür.

Simptomları:

Panik atak zamanı insan həyəcanla yanaşı, müxtəlif fiziki və zehni simptomlarla da qarşılaşır. Bu simptomlar olduqca tez və aydın bir səbəb olmadan ortaya çıxa bilər. Çaxnaşma hücumları insan üçün çox qorxulu və stresli bir vəziyyət ola bilər.

Panik atak əlamətləri arasında aşağıda sadalanan simptomlar müşahidə olunur:

– İsti qızartı
– Başgicəllənmə
– Huşsuz hiss etmək
– Boğulma hissi,
ölmək qorxusu
– Ümumi titrəmə,
– Sinə ağrısı
– Sürətli ürək döyüntüsü
– Qulaqlarda zəng
– Quru ağız, bulantı,
nəfəs darlığı,
– Barmaqlarda titrəmə
– Tərləmə
– Soyuq
– Bədəndən ayrıldığınızı hiss etmək

Çaxnaşma hücumunda yuxarıda göstərilən simptomlardan ən azı dördü eyni zamanda müşahidə olunur. Onlardan daha azının müşahidə olunduğu vəziyyətlərə məhdud çaxnaşma hücumları deyilir. Çaxnaşma hücumları ümumiyyətlə 5 -20 dəqiqə arasında davam etsə də, bir saata qədər davam edən hallar var.
Panik atakların sayı vəziyyətin şiddətindən asılı olaraq dəyişə bilər. Bəzi insanlar ayda bir dəfə bu vəziyyətə məruz qalır, digərləri həftədə bir neçə dəfə çaxnaşma hücumlarına məruz qala bilər.
Çaxnaşma hücumları, qorxulu olsa da, təhlükəli deyil. Görülən simptomlar insana birbaşa zərər vermir. Həm də bu simptomların çoxuna asanlıqla digər şərtlər səbəb ola bilər. Məsələn, aşağı qan təzyiqi sürətlənmiş ürək döyüntüsünə səbəb ola bilər.

Diaqnostika metodları:

Panik atak yalnız bir mütəxəssis psixoloq tərəfindən təyin edilə bilər. Hər şeydən əvvəl xəstənin anamnezi götürülür və lazımi fiziki müayinələr aparılır. Panik ataklarını təyin etmək üçün birbaşa laboratoriya müayinəsi yoxdur. Bununla birlikdə, həkimlər hücumların başqa bir yataq xəstəliyi və ya çaxnaşma hücumunun səbəb olub olmadığını öyrənmək üçün bəzi testlər istifadə edə bilərlər.
Xüsusilə, nəfəs darlığı, başgicəllənmə, uyuşma və ya tərləmə yaşasanız da, hücumların tezliyi diaqnoz baxımından çox vacibdir.
Panik atak diaqnozunu aydınlaşdırmaq və digər xəstəlikləri istisna etmək üçün əvvəlcə ürək müayinəsi (EKQ) istənilə bilər. Çarpıntıların fərqli bir ürək xəstəliyinin nəticəsi olub olmadığı araşdırılır. Bundan sonra tiroid hormonlarının səviyyəsini ölçmək və hormonal bir tarazlığın olub olmadığını görmək üçün həkim tərəfindən bəzi qan testləri tələb oluna bilər.

Müalicə üsulları:
Bir şəxs çaxnaşma pozğunluğu və ya çaxnaşma hücumları ilə qarşılaşırsa, həkimə müraciət etməlidir. Həkim fərdin xəstəlik tarixçəsini nəzərdən keçirərkən, simptomları, hücumların nə qədər baş verdiyini və nə qədər davam etdiyini soruşacaq. Həm də simptomların başqa bir sağlamlıq səbəbi olub-olmadığını öyrənmək üçün hərtərəfli bir fiziki müayinə aparacaq. Çaxnaşma pozğunluğu təkrarlanan panik ataklarda diaqnoz edilə bilər.
Panik pozğunluğu müalicə edilə bilən bir vəziyyətdir və tam sağalma əldə edilə bilər. Bunun üçün mümkün qədər tez tibbi yardım axtarmaq ən yaxşısıdır.
Tibbi yardım olmadan çaxnaşma pozğunluğu kəskinləşə bilər və bunun öhdəsindən gəlmək çox çətin ola bilər. Eyni zamanda, çaxnaşma hücumları olan yerlərdən qaçmaq, aqorafobiya kimi digər ruhi sağlamlıq vəziyyətlərinin inkişaf riski ola bilər.
Çaxnaşma pozğunluğunun müalicəsində panik atak sayının azaldılması məqsəd qoyulsa da, panik atak müalicəsində simptomların aradan qaldırılması hədəflənir. Əsas panik atak müalicələri psixoloji terapiya və dərmanlardan ibarətdir. Biri, digəri və ya bu müalicələrin kombinasiyası görülən simptomlara görə istifadə edilə bilər.
Koqnitiv davranış terapiyası psixoloji müalicə zamanı birbaşa terapevt məsləhətçisinə müraciət edərək istifadə edilə bilər. Bu vaxt terapevt məsləhətçisinə necə reaksiya göstəriləcəyi və hücum zamanı nə düşünüldüyü izah edilə bilər və terapevt hücum zamanı sakit olmağa kömək etmək üçün nəfəs alma üsullarını tövsiyə edə bilər.
Əgər həkim və xəstənin fayda gətirəcəyini düşünürlərsə, reseptli dərmanlardan istifadə edilə bilər. Bu müddət ərzində xəstəyə antidepresanlar, selektiv serotonin geri alma inhibitorları və digər oxşar dərmanlar verilə bilər.
Unutmaq olmaz ki, antidepresanlar öz təsirlərini iki ilə dörd həftə arasında göstərməyə başlayır və səkkizinci həftədən etibarən tam təsirlərini göstərirlər. Dərmanların işləmədiyini hiss etsəniz də, həkim sizə dərmanı ləğv etməyinizi tövsiyə etmirsə, istifadəyə davam edilməlidir.
Koqnitiv davranış terapiyası və ya dərman qəbulundan sonra simptomlar yaxşılaşmırsa, həkim tərəfindən psixiatr və ya klinik psixoloq kimi bir ruhi sağlamlıq mütəxəssisinə göndərilə bilər.

 

Panik atak zamanı nə etməli?

– Hücumla mübarizə aparmayın
– Mümkünsə, olduğunuz yerdə qalın
– Müsbət, dinc və rahat yerlərə diqqət yetirin
– Hücumun keçəcəyini xatırlayın
– Unutmayın, bu sizin həyatınıza təhlükə deyil.
-Yavaş və dərindən nəfəs alın.

Panik Atakların qarşısını almaq üçün özünüz nə edə bilərsiniz?

Koqnitiv davranış terapiyası prinsiplərinə əsaslanan narahatlığa kömək üçün kitab oxuya bilərsiniz.
Pilates və ya yoqa kimi sağlamlıq idmanlarına əlavə olaraq, sakitləşdirici masajlar və ya aroma terapiyaları da istifadə edilə bilər.
Simptomları azaltmağa kömək etmək üçün nəfəs alma üsulları öyrənilə bilər.
Stressi və gərginliyi azaltmaq üçün müntəzəm fiziki məşqlər edilə bilər.
Şəkərli qidalar və içkilər, alkoqol, kofein və siqaret azaldıla bilər, çünki hücumları daha da ağırlaşdıra bilər.

Bəyim İsmayılova