Hatayda zəlzələ zamanı bir inşaat maşınının kamerası tərəfindən qeydə alınan görüntülərdə görünən mavi işıqlar maraq mövzusu olub. Göydə ard-arda, ən azı, 9 dəfə əks olunan mavi işıqlara “zəlzələ işıqları” da deyilir. Bəs zəlzələ zamanı çıxan mavi işıq nədir? NASA rəsmisi izahat verib.
Zəlzələ zamanı SEÇİLƏN MAVI İŞIQ NƏDİR?
NASA-nın Ames Araşdırma Mərkəzinin baş elmi işçisi, San Xose Dövlət Universitetinin fizika professoru Friedemann Freund, səmada görünən mavi işığın “zəlzələ işığı” adlandırıldığını izah etdi. Zəlzələ işığının yalnız mavi olmadığını ifadə edən Freund, hətta rəngli flaşların da qeydləri olduğunu və bir neçə saniyəlik yanıb-söndüyünü vurğuladı. O, bəzilərinin on dəqiqə çəkəcəyini də diqqətə çatdırıb.
ZƏLZƏLƏNƏNİN İŞIQLARI NECƏ OLUR?
NASA rəsmisi bu sualla bağlı araşdırmalar aparıldığını, lakin qəti bir həllin əldə olunmadığını bildirib. Bununla belə, alimlərin bu işıqlarla bağlı bəzi proqnozları var. Belə ki, tektonik gərginlik zonasında yerin maqnit sahəsinin və ya ionosferin lokal şəkildə məhv edilməsi parıltı effektinə səbəb olacaq və ya tektonik gərginlik pyezoelektrik effekt yaradacaq və tərkibində kvars olan süxur müəyyən şəkildə sıxıldıqda güclü gərginlik yaranacaq. Bu gərginlik havaya buraxılır, havanı ionlaşdırır və tribolüminesans prinsipi adlanan parlaq elektrik işığı yayır. Maqmatik qaya kristallarında kiçik qüsurlar var. Onlar seysmik fəaliyyət zamanı güclü stress nəticəsində əzilir və zədələnir və peroksigen bağları qırılır, ionlaşdırıcı oksigen anionları. Bu ionlar qaya çatlarından yuxarı qalxır və sonra atmosferə yayılaraq havanı ionlaşdıraraq parlaq plazma yaradır.
Episentri Kahramanmaraş olan 7,7 bal gücündə zəlzələ böyük dağıntılara səbəb olub. 10 şhərdə təsirli olan zəlzələdə 41 min adam həyatını itirdi. Zəlzələdən az əvvəl səmada görünən mavi işıq təhlükəsizlik kameraları tərəfindən qeydə alınıb.
