Həyat yoldaşının soyadını götürmək  tarixi patriarxal dövlərdə ortaya çıxıb. Bəs hələ də gənc cütlüklər bu  ənənəni niyə davam etdirir?

Araşdırmalar göstərirki, ABŞ-da qadınların təxminən 70%-i,  ingilis qadınlar üçün 2016-cı ildə keçirilmiş bir sorğuya görə 90%-i , 18 ilə 30 yaş aralığında təxminən 85% -i bu praktikanı tətbiq edir. Bu rəqəmlər əvvəlki nəsillərdən çox da fərqlənmir. Belə ki, hazırda qadınların daha müstəqil olması, gender bərabərliyi, feminizm kimi terminlərin daha anlaşıqlı olması dövrünə baxmayaraq qərb dünyasının böyük hissələrində güclü bir mədəniyyət  olaraq qalır. Feminizmin tərifləri dəyişkən olsa da ABŞ-da 30 yaşınadək qadınların  68% -i,  İngiltərədə 60% -i feminist olaraq xarakterizə edir. İngiltərədəki Bradford Universitetindəki bu praktikanı araşdırıb.

İngilisdilli  ölkələrin əksəriyyətində “sahib olmaq” anlayışı bir əsrdən çox əvvəl Britaniyada ləğv olunsa da, bu ənənəni oturuşmuş ənənə kimi təsvir edirlər. Hazırda bir kişinin soyadını almaq üçün qanuni bir tələb yoxdur. Qərbi Avropanın əksər hissəsi də eyni qanuna uyğunlaşır. İstisnalar arasında qadınların evləndikləri zaman öz soyadlarını saxlamağa meylli olduqları İspaniya və İslandiya ,1983-cü ildən bəri arvadların adlarını ömürlük saxlamalarını qanuni şərt hesab edən Yunanıstan da var. Mütəmadi olaraq gender bərabərliyinə görə ən yaxşı ölkələrdən biri olan və daha az açıq-aşkar patriarxal tarixə sahib olan Norveçdə də, evli qadınların əksəriyyəti hələ də ərlərinin adını çəkirlər. Ancaq orada ad çəkənlərin təxminən yarısı qızlıq soyadını ikinci bir soyad kimi  saxlayır. Əlbətdə ki, bir qadının qızlıq soyadını  itirmək, necə səsləndiyini bəyənməmək, özünü olmayan və ya təhqiramiz ailə üzvlərindən ayırmaq istəməsi üçün çoxsaylı şəxsi səbəbləri var. Ancaq mövcud tədqiqatların dərin bir təhlili İngiltərədə və Norveçdə yeni evlənmiş və nişanlı cütlüklərlə ətraflı reportajlar aparmaqla “Duncan “ komandası ənənəni idarə edən iki əsas motivatoru müəyyənləşdirdi: birincisi patriarxal ənənə , ikincisi, ‘yaxşı ailə’ nin idealı – ortağınızla eyni ada sahib olmağın simvolu olduğu  sizi və potensial uşaqları vahid olaraq bir-birinə bağladığı mənası.

 “Yaxşı ailə”

“Duncan” araşdırma  komandasının müşahidə etdiyi ikinci əsas tendensiya daha çox ictimai qavrayışla əlaqədardır. Bir ortağın adını almağın xarici dünyaya bağlılığınızın və birliyinizin göstərilməsinin bir yolu olaraq görülür.
“Duncan”ın araşdırması, bu ‘yaxşı ailə’ povestinin uşaq sahibi olan qadınlar arasında xüsusilə güclü olduğunu tapdı. Əvvəlcə evləndikdən sonra kişi ortağının soyadını qəbul etməkdən imtina edənlərdən bəziləri də doğuşdan sonra yanaşmalarını dəyişdirdilər. Gələcəkdə kişinin soyadını alma ənənəsinin nə qədər geniş yayılacağı tədqiqatçılar tərəfindən çox müzakirə olunur. Proqnozlaşdırıcı akademik tədqiqat azdır.

İngiltərədə 2016-cı ildə 1500-dən çox insanın iştirak etdiyi “YouGov” sorğusu qadınların 59% -nin hələ də evləndikdə həyat yoldaşının soyadını götürmək istədiklərini, kişilərin 61% -nin  bunu istədiklərini göstərdi. Bu rəqəmlər yüksək olsa da, hazırda ənənəni davam etdirən İngilislərin nisbətindən 30% daha azdır. Başqa bir araşdırma göstərir ki, İngiltərədəki 18-34 yaşlı gənclərin 11%-i indi evləndikləri zaman soyadlarını ikiqat ləqəbli edirlər. Bu təcrübə ənənəvi olaraq üst sinif ingilis ailələrinin qorunması idi, lakin gender bərabərliyi daha fərqli mənşəli cütlüklərdə motivator olaraq ortaya çıxır.

Ölkəmizdə isə nikahın bağlanması ilə əlaqədar tərəflərin istəyi ilə onların soyadı dəyişdirilə bilər.

Gülər Seymurqızı