Bəli, bizim belə bir super gücümüz yoxdur. Ancaq biz hələ də belə olduğunu düşünürük və idrak davranışçı müalicələrində idrak təhrifləri kateqoriyasına daxil olan zehni oxuma səhvinə düşürük.
Bir dost görüşə gec gələndə və ya bir mesaja gec cavab aldıqda, “o, mənimlə mütləq görüşmək istəmir”, “o mənim qəti mesajımı gördü, lakin cavab vermək istəmədi” və ya tanıdığınız biri olduqda salam vermədən yanından keçir, “gördü amma salam vermədi”. “O mənə məhəl qoymur”, – deyə düşünə və əsəbiləşə bilərsiniz. Ancaq yanınızdan keçən adam başqa bir şey düşünüb sizi görməmiş ola bilər, ya da görmə qabiliyyəti pis ola bilər. Oxuyarkən bir çox mümkün alternativlərdən mənfi olanı seçirik və sübut axtarmağa ehtiyac duymadan başqalarının nə düşündüyü barədə fərziyyələr edirik.
Amerika illüstrasiyasının atası kimi tanınan rəssam Howard Pyle Filadelfiyada kiçik bir sənət məktəbində oxuyub. O, 1876-cı ildə illüstrator kimi fəaliyyətə başlayıb. Şəkilləri və hekayələri bir çox məşhur jurnallarda dərc olunan rəssamın ən diqqətçəkən və sirli əsəri “Su pərisi” olub. Rəssam 1911-ci ildə vəfat edəndə onun yarımçıq qalmış “Su pərisi” əsəri qalmışdır. Pylenin tələbəsi Frank Schoonover əsərə xərçəng və balıq əlavə edərək, rəsmi tamamlamağa çalışıb. Amma əsərin hekayəsi sirr olaraq qaldı. Sizcə, su pərisi boğulan adamı sahilə çıxararaq xilas edir, yoxsa onu boğmaq üçün suyun dərinliklərinə çəkməyə çalışır?
The Mermaid (Su pərisi), 1910, Howard Pyle
Çox güman ki, bu sualın cavabları müxtəlif olacaq və bir nəticəyə gələ bilməyəcəyik. Konkret olaraq gördüyümüz bir şəkilin ifadə etdiyi düşüncəni anlamaq belə çətin olduğu halda, qarşımızdakı fərdlərin beynində nələr baş verdiyini bildiyimizi düşünmək bir az utopik deyilmi?
Siz öz düşüncələriniz deyilsiniz!
Qarşınızdakı insanlar üçün oxuduğunuz zehin, əslində, sizin tərəddüdlərinizi və özünüzlə bağlı fikirlərinizi əks etdirə bilər. Burada nəzərə alınması lazım olan, beynimizdən keçən hər düşüncənin doğru olmadığını və bəzilərinin işlək olmadığını qəbul etməkdir. Maşın sürürsən və radioda musiqini yandırırsan. Dinlədiyiniz musiqini bəyənirsiniz və onun harmoniyasında yolunuza davam edirsiniz. Sonra musiqinin səs-küyü ilə əvəz olunduğu yola girirsən. Səs keyfiyyəti pisləşir. Siz kanalları dəyişirsiniz və tənzimləməyə çalışırsınız. Budur beynimizdən keçən fikirlər. Funksional olan və bizim üçün işləməyən düşüncələri ayırd etməli və fikirlərin gəlib getməsinə icazə verməliyik. Beləliklə, özümüzlə düşüncələrimiz arasında bir sərhəd qoymalıyıq. Bəs buna necə nail ola bilərik?
İpucları:
1. Sizi narahat edən fikirləri yazın. Adətən düşündüyümüz zaman məna kəsb edən fikirlər yazı ilə konkretləşdirildikdə öz təsirini itirə bilər. Düşüncələr beynimizdən çox tez keçdiyi üçün onları şərh etməkdə çətinlik çəkə bilərik.
2. Düşüncəyə qarşı yazdığın fikrin sübutu varmı? Bunu yazın.
3. Bu fikrin reallaşma ehtimalını faiz dəyəri ilə ifadə etsəniz, bu dəyər neçə olardı?
4. Başqasının sizin haqqınızda düşündüyünü zənn etdiyiniz düşüncənin qarşılığınız varmı, özünüz haqqında belə düşünürsünüz?
Əvvəlcə yazmaqla başladığınız proses bir müddət sonra avtomatikləşəcək və yazmağa ehtiyac duymadan beyninizdə alternativlər üzərində düşünməyə başladığınızı görəcəksiniz.
